Door: Saskia Gudde (stagiaire NRZ vanuit de Master Sport- en Beweeginnovatie (HAN))

87% van de ondervraagde zwembaden en zwemscholen in Nederland houdt zich bezig met innovaties. De meest voorkomende innovaties vallen in de categorie ‘productinnovatie’. Er zijn verschillen te zien tussen publieke en ondernemende organisaties en tussen zwembaden en zwemscholen. Opvallend is dat zwemscholen zich minder bezighouden met innovaties dan zwembaden.

Innovatie
In dit artikel zijn de antwoorden verwerkt van 204 zwembaden en zwemscholen op vragen over innovatie. Dit maakte onderdeel uit van een breder onderzoek onder sportverenigingen en ondernemende sportaanbieders van het Mulier Instituut naar het Nationaal Sportakkoord, dat eind 2019 plaatsvond ⁽¹⁾. De onderzoekers werkten daarin samen met de Nationale Raad Zwemveiligheid, zodat ook het perspectief van zwembaden en zwemscholen werd meegenomen. Er is gevraagd of organisaties bezig zijn met innovaties, in welke vorm dit gebeurt en in welke mate. Hiervoor is een lijst van 17 verschillende manieren van innoveren voorgelegd, die uitgesplitst konden worden in drie hoofdcategorieën: organisatorische innovaties, sociale innovaties en productinnovaties.

Innovatie is een breed begrip. In dit artikel worden (op basis van het model van Scheerder et al., 2014) drie manieren van innovatie van elkaar onderscheiden.

1. Organisatorische innovaties. Hieronder valt onder andere het bieden van een overzichtelijk (beperkt) aanbod tegen een voordelig tarief en actief zoeken naar alternatieve vormen van financiering.
2. Sociale innovatie. Het bevragen van klanten over hun wensen en behoeften en het regelmatig proberen om nieuwe doelgroepen te binden zijn voorbeelden van sociale innovaties.
3. Productinnovatie. Hierbij kan gedacht worden aan technologische vernieuwing, bijvoorbeeld van materiaal en creatieve manieren van promotie, zoals het gebruik van social media.

Productinnovatie het meest populair
Op basis van de aangegeven innovaties waar zwembaden en zwemscholen mee bezig zijn, blijkt dat de aanbieders zich in het algemeen het meest bezighouden met productinnovatie en het minst met sociale innovaties. Als wordt gekeken naar verschillen tussen publieke (gemeentelijke baden, sportbedrijven en stichtingen; n=86) en ondernemende (commerciële exploitanten, particuliere zwemscholen; n=110) aanbieders dan valt op dat de publieke aanbieders zich meer dan de ondernemende aanbieders bezighouden met de sociale innovaties. Voor de organisatorische en productinnovaties is andersom het geval: ondernemende aanbieders zijn daar meer mee bezig dan de publieke aanbieders. 

Verder is een onderscheid gemaakt tussen zwemscholen (particuliere zwemscholen; n=65) en zwembaden (gemeentelijke baden, sportbedrijven, stichtingen en commerciële exploitanten; n=131). Hier valt op dat de zwemscholen zich over het algemeen minder bezighouden met innovaties dan de zwembaden. Dit geldt voor alle drie de soorten van innoveren. Als dan nog specifiek naar de commerciële zwembadexploitanten wordt gekeken, lijkt die groep het meest bezig te zijn met innovatie. Deze groep is in de peiling echter niet groot genoeg om hier een betrouwbare uitspraak over te doen. Bij stichtingen en particuliere zwemscholen lijkt juist het tegenovergestelde het geval; zij lijken zich het minst met innovatie bezig te houden.

Uit de lijst met 17 manieren van innoveren geeft 58% van de aanbieders aan bezig te zijn met creatieve manieren van promotie, zoals het gebruik van social media. Hiermee is dit de meest genoemde manier van innoveren. Slechts 10% van de aanbieders geeft aan bezig te zijn met het actief zoeken naar alternatieve vormen van financiering, daarmee is dit de minst aangegeven manier van innovatie. Het actief bezig zijn met het zoeken van (nieuwe) samenwerkingspartners wordt met 15% ook niet veel genoemd. Dit is opvallend omdat er in een recent uitgebrachte factsheet naar voren kwam dat driekwart van de organisaties graag zou samenwerken met nieuwe partners ⁽²⁾. In tabel 1 en 2 zijn de meest en minst aangegeven manieren van innovatie terug te vinden. In beide tabellen zijn ‘technologische vernieuwingen’ niet terug te vinden. Met 37% valt dit in de middenmoot en hoort daarmee (nog) niet bij de meest gebruikte manieren om te innoveren.

Meest aangegeven innovatie

1. Creatieve manier van promotie, zoals het gebruik van social media	58%	Productinnovatie
2. Deskundigheidsbevordering/bijscholing van personeel om de kwaliteit van de dienstverlening te verbeteren	55%	Productinnovatie
3. Het trainen/laten bijscholen van personeel of efficiënter te werken	54%	Organisatorische innovatie
4. Het optimaliseren van onze processen en werkwijzen	52%	Organisatorische innovatie
5. Ruimte bieden aan inventieve medewerkers met vernieuwende ideeën	49%	Productinnovatie

Minst aangegeven innovatie

5. Bieden van een overzichtelijk (beperkt) aanbod tegen voordelig tarief	26%	Organisatorische innovatie
4. Realiseren van fysieke aanpassingen voor specifieke doelgroepen, zoals mensen met een beperking	18%	Social innovatie
2/3. Actief met het toegankelijk maken van ons bedrijf voor minderheden	15%	Sociale innovatie
2/3. Actief op zoek naar samenwerkingspartners waarmee we normaal gesproken niet samen werken	15%	Organisatorische innovatie
1. Actief op zoek naar alternatieve vormen van financiering	10%	Organisatorische innovatie

Afsluitend
Productinnovatie is de meeste gebruikte manier van innoveren onder de ondervraagde Nederlandse zwembaden en zwemscholen, zo bleek uit een peiling eind 2019. Uit de lijst voorgelegde innovaties werd ‘creatieve manieren van promotie, zoals het gebruik van social media’ als meest gebruikt bestempeld. ‘Actief op zoek naar alternatieve vormen van financiering’ wordt het minst gebruikt. Publieke aanbieders houden zich meer dan de ondernemende aanbieders bezig met sociale innovaties. En zwemscholen houden zich minder dan zwembaden bezig met innoveren. In een eerder uitgebrachte factsheet van het Mulier Instituut over meerdere groepen sportaanbieders in 2019 bleek ook dat de vrij gematigde manieren van innoveren, bijvoorbeeld creatieve manieren van promotie/gebruik van sociale media en kwaliteitsverbetering door (bij)scholing relatief veel voorkomend zijn ⁽³⁾. De meer vergaande manieren van innovaties, bijvoorbeeld het zoeken naar alternatieve manieren van financiering en het actief zoeken naar samenwerkingspartners waar normaal gesproken niet mee wordt samengewerkt, worden minder vaak toegepast. In het toepassen van dit soort vergaande innovaties liggen voor zwemaanbieders nog grote kansen.

Innovatie & technologie vormt één van de speerpunten/ thema’s van het Nationaal Plan Zwemveiligheid 2020-2024. De samenwerkende partners in de zwembranche willen structureel aandacht voor innovatie en de rol van technologie, zodat er in 2024 diverse vernieuwingen worden ingezet die bijdragen aan aspecten van zwemveiligheid.

(1) Rapport Monitor Sportakkoord ‘Sport verenigt Nederland’ www.kennisbanksportenbewegen.nl/?file=10049&m=1593589627&action=file.download/

(2) Factsheet zwembaden en zwemscholen werken graag samen en bereiken allerlei doelgroepen www.nrz-nl.nl/nieuws/2021/01/zwembaden-en-zwemscholen-werken-graag-samen-en-bereiken-allerlei-doelgroepen/

(3) Factsheet innovatief vermogen van sportaanbieders www.kennisbanksportenbewegen.nl/?file=10164&m=1605799908&action=file.download