Door: Janco Nolles en Acke Lemstra*

Bijna ieder kind in Nederland volgt zwemlessen. In deze zwemlessen wordt geprobeerd om kinderen zwemveilig te maken. Daarnaast hopen we dat dit leren zwemmen gebeurt op een leuke manier, die als het even kan, niet te lang duurt. De lesgever is een cruciale factor als je kijkt naar het behalen van deze doelen. Een lesgever kan de zwemles leuk of minder leuk maken en bepaalt in grote mate de kwaliteit van de zwemles. De ervaring van een lesgever wordt vaak benoemd als een belangrijk aspect van de kwaliteit van de lesgevers. Beginnende lesgevers zouden de ervaring missen om effectief hun werk te kunnen doen ⁽¹⁾. Aan de andere kant zijn er ook berichten van ouders te vinden over oudere lesgevers die de motivatie missen om nog alles uit de lessen te halen. Binnen de Hanzehogeschool is gekeken naar de data van onder andere de gemiddelde duur van een zwemlestraject. Hieruit kwam een opvallende conclusie die verband lijkt te houden met de ervaring van de lesgever.

Belang van ervaring

Al lang wordt er gekeken naar het belang van ervaring binnen het onderwijs. Beginnende lesgevers lopen tegen verschillende problemen aan. Ze zouden meer problemen hebben met het managen van klassen, het motiveren van leerlingen en het omgaan met individuele verschillen ⁽²⁾. Deze observaties doen we binnen de Zwemschool Instituut voor Sportstudies ook. Beginnende lesgevers vinden het lastig om de controle te houden over alle leerlingen en wachten te lang met het aanpassen van de oefening zodat die past bij het niveau van een individueel kind. Een voorbeeld van een uitspraak die gedaan wordt door een beginnende docent is: “ik vind het lastig om alle acht kinderen in de gaten te houden en ondertussen ook te zorgen dat ze allemaal wat leren”.

Ondanks dat er weinig onderzoek is naar de rol van ervaring in het zwemonderwijs, zijn er wel onderzoeken gedaan naar ervaring in het reguliere onderwijs. Op veel plekken wordt de rol van ervaring genoemd. Een Amerikaans onderzoek lijkt zeer toepasselijk voor onze situatie. In dit onderzoek vonden ze dat de effectiviteit snel toeneemt in de eerste jaren van het lesgeven ⁽³⁾. Uit een statistische analyse concludeerde men dat leraren in hun tweede jaar al effectiever waren dan in het eerste jaar. In het derde jaar van lesgeven werd deze effectiviteit nog groter.

Data analyse

Bij de Zwemschool Instituut voor Sportstudies is een data-analyse uitgevoerd naar de gemiddelde duur van de zwemlestraject. De data van 12 jaar is geanalyseerd en er is gekeken naar trends in deze data. Een opvallende bevinding is dat er een trendbreuk te zien is in het afronden van de zwemlessen. Tussen 2008 en 2015 nam de tijd dat kinderen over zwemlessen doen af. Elk jaar haalden kinderen sneller hun diploma dan het jaar daarvoor. Deze trend is eerder verklaard doordat er binnen het instituut constant gezocht wordt naar verbetering van de lessen.
Echter is er na het jaar 2015 een breuk in deze trend te zien en beginnen de zwemlessen weer langer te duren. Kinderen doen dus in 2018 langer over het halen van hun diploma dan ze in 2015 deden.

Verklaring

Een mogelijke verklaring voor het langer worden van de duur van een zwemlestraject is de afname van ervaren lesgevers binnen de zwemschool. De start van de afname lijkt namelijk precies samen te vallen met de invoering van de flexwet. Deze wet werd in 2015 ingevoerd en had tot effect dat de zwemschool lesgevers minder lang in dienst kon hebben en dat er langer gewacht moest worden om lesgevers weer in dienst te nemen⁴. Voor deze zwemschool is het niet mogelijk om lesgevers in vaste dienst te nemen, het doel (en bestaansrecht) van de zwemschool is namelijk het zijn van een leerwerkbedrijf voor intern opgeleide lesgevers. Eerst bleven lesgevers bijna allemaal drie jaar werkzaam voor de zwemschool. In die drie jaar waren ze actief als lesgever én als stagebegeleider van stagiaires die de cursus tot Lesgever Zwem-ABC (NRZ) volgden. Dit betekent ook dat nieuwe lesgevers nu begeleid worden door minder ervaren begeleiders én al in een eerder stadium zelf stagiaires gaan begeleiden. Zo kan het nu gebeuren dat eerstejaars lesgevers meerdere stagiaires hebben.
Op basis van deze bevindingen lijkt het er op dat de minder ervaren lesgevers binnen de zwemschool tot gevolg hebben dat kinderen minder snel leren zwemmen. 

Advies

Ondanks dat in dit onderzoek geen causaal verband is aangetoond is het wel goed om over de mogelijke implicaties na te denken. Ten eerste blijkt hieruit dat een opzet waarbij lesgevers kort in dienst zijn directe gevolgen heeft voor de kwaliteit van onderwijs. Het is hiermee voor bedrijven die niet in staat zijn om hun werknemers vaste contracten te bieden, lastiger om kwaliteit te leveren.
Voor zwembaden en zwemschooleigenaren is het een extra stimulans om na te denken over de begeleiding van stagiaires en startende zwemonderwijzers. De eerste jaren lijkt het rendement lager, tenminste als de vergelijking met het reguliere onderwijs inderdaad te trekken is. Daar lijkt pas na 3-5 jaar een optimaal rendement bereikt te worden. Het is daarom aan te raden dat zwemlesaanbieders en koepelorganisaties in de zwembadbranche ervoor zorgen dat nieuwe zwemonderwijzers in de eerste jaren van het lesgeven extra begeleiding en ondersteuning krijgen aangeboden. Dat kan tegelijk het plezier en de motivatie in het werk vergroten, zodat de lesgevers niet uitstromen naar andere banen en andere sectoren. Daarnaast zou een betere begeleiding van startende zwemonderwijzers kunnen helpen om de kwaliteit van het zwemonderwijs te vergroten en ervoor kunnen zorgen dat alle kinderen met plezier leren zwemmen.

Klik op deze link voor de factsheet die Hanzehogeschool Groningen uitwerkte in het kader van NL Zwemveilig over zwemlesdata van de Zwemschool Instituut voor Sportstudies.

*Janco Nolles en Acke Lemstra zijn werkzaam als (zwem)docenten bij de Hanzehogeschool Groningen en voeren gekoppeld aan het lectoraat Praktijkgerichte Sportwetenschap onderzoek uit. De analyse van gegevens van de zwemschool bij het Hanze Instituut voor Sportstudies zijn uitgevoerd gekoppeld aan met het landelijke kennisproject NL Zwemveilig. Het project NL Zwemveilig, dat inmiddels is afgerond, richtte zich op het verzamelen en verspreiden van kennis over zwemveiligheid. NL Zwemveilig is gecoördineerd vanuit de Nationale Raad Zwemveiligheid en werd ondersteund door het ministerie van VWS.

Bronvermelding:
(1) Podolsky A, Kini T, Darling-Hammond L. Does teaching experience increase teacher effectiveness? A review of US research. Journal of Professional Capital and Community. 2019;4.

(2) Melnick S, Meister DG. A comparison of beginning and experienced teachers’ concerns. Educational research quarterly. 2008;31:39-56.

(3) de Bruyckere P. Het belang van ervaren leerkrachten voor leren én schoolklimaat. https://pedrodebruyckere.blog/2018/09/20/het-belang-van-ervaren-leerkrachten-voor-leren-en-schoolklimaat-pisa-in-focus/. Updated 2018.

(4). NOS. De flexwet, hoe zat het ook alweer? https://nos.nl/artikel/2145659-de-flexwet-hoe-zat-het-ook-alweer. Updated 2016.